Deel 3 over multibandprocessing en verder......

    Bouw een oude PC om tot luxe, maar goedkope soundprocessor.

   In deel 2 hebben we het gehad over multibandcompressors, oftewel een echte soundprocessor. En dan nog liefst één met pre-emfaselimiter. Pas dan is hij echt geschikt voor FM-radio.

   De kracht van een echte soundprocessor zijn de vele functies in één kast. Voor de duidelijkheid, een soundprocessor bestaat niet alleen uit vier of vijf compressors naast elkaar die bass, middentonen en hoge tonen afzonderlijk bewerken. Nee, er zitten nog diverse andere schakeling in zo’n kast.

   We hebben het over een leveler/AGC, clippers, breedbandlimiter, MPX-limiter/clipper en soms ook nog een stereocoder.

Kijk maar naar onderstaand schema:

    Je ziet hier de opbouw van de 3-bandsprocessor van Omnia, de Omnia-3FM, die wordt gebruikt door sommige etherpiraten.

AGC

   Allereerst gaat het geluid door een AGC, ook wel leveler genoemd. Dit is eigenlijk een heel trage compressor die als de ‘onzichtbare hand’ het geluid steeds op een constant niveau houdt.

   Dat is heel belangrijk want het hart van een soundprocessor, de multibandcompressors, moeten ongeveer steeds dezelfde geluidssterkte bewerken. Daarmee bepaal je het geluid van een radiostation. Als je 15 dB of 20 dB de compressors instuurt, klinkt het geluid anders dan als je maar 10 dB of slechts 5 dB comprimeert. In het eerste geval hebben we het over Radio 538 en in het laatste voorbeeld over Radio Oost.

   Als de processor geen AGC zou hebben, zoals de Combinator MDX-8000 van Behringer, dan moet je nog redelijk goed op de insturing letten. Immers, als je de éne keer een plaatje op 0dB moduleert en de volgende op slechts -10 dB, dan klinkt het geluid toch anders. En dat willen veel radiostations niet, ze willen altijd dezelfde klank houden en moeten dus altijd evenveel comprimeren.

   Een processor zonder AGC kun je aanpassen door er een eenvoudige compressor voor te zetten en de release-tijd heel erg traag in te stellen. De Compellor van Aphex –ook regelmatig gebruikt door piraten- is een ideale AGC/leveler, maar ook nog tamelijk duur.

Crossover

   Het crossover-filter verdeelt het geluid in een aantal afzonderlijke frequentiegebieden. In het voorbeeld van de Omnia3Fm in drie banden. De MDX-8000 is een vierbandsprocessor en de dure jongens zelfs 5 of 6 bands.

   Voordat het geluid in het hart van de processor komt, de multibandcomprocessor, hebben de meeste apparaten nog extra snufjes aan boord. Zoals een bassboost of enchanger. Ze zorgen voor extra vet laag en fris hoog. Je kunt meestal zelf regelen hoeveel extra’s je wilt toevoegen.

Multiband

   De meeste multibandcompressors bestaan ook weer uit 2 afzonderlijke trappen. Allereerst een trage compressor, vervolgens een echte pieklimiter, soms ook nog weer clippers. En dat voor alle 3, 4, 5 of 6 frequentiebanden. Met de clippers voeg je wat vervorming toe, zodat het geluid uiteindelijk nog harder de ether in gaat.

Breedbandlimiter

   Nadat het opgesplitste geluid door de multibandcompressors afzonderlijk is bewerkt, worden deze signalen weer bij elkaar opgeteld. Het optellen van die frequentiebanden kan ook nog weer kleine niveauverschillen veroorzaken. Om dat te voorkomen beschikken de meeste processors over een breedbandlimiter.

Pre-emfase-clipper  

   De volgende en laatste stap in de audiobewerking is de pre-emfaselimiter/clipper. Zoals al in deel 2 is verteld, moeten piekjes in het hoog extra worden begrensd om oversturing van de zender te voorkomen. In het Engels wordt deze functie iets als ‘overshoot compensator’ genoemd. Want om toch hard te kunnen moduleren gaan we die hoge piekjes niet alleen nog een keer door een limiter sturen, maar ook door een clipper.      

   Als zo’n piek toch nog door de limiter heen gaat, wordt hij simpelweg een kopje kleiner gemaakt door ‘m gewoon af te kappen door ‘m te vervormen. Des te meer signaal je de clipper instuurt, des te harder kun je moduleren, binnen de maximale frequentiezwaai van 75 kHz. Maar mooi klinkt het dan niet meer.

Echte FM-processors zijn duur, minstens vanaf €800.

   Gelukkig kan het tegenwoordig goedkoper via software en een pc. De geluidskaart wordt dan omgetoverd in een digitale geluidsprocessor. De mengtafel sluit je op de ingang van de geluidskaart. De uitgang plug je door naar de stereocoder of desnoods rechtstreeks de zender in. Je hebt er zelfs niet zo’n heel snelle pc voor nodig. Eén nadeel: het geluid heeft een kleine vertraging.

   Tot besluit van deel 3 een eenvoudige softwareprocessor zodat je zelf kunt experimenteren. Eenvoudig, maar wel één met een dijk van een geluid. Klik hier om te downloaden. Het gaat om een softwareprocessor van Omnia. Het pre-emfasegedeelte ontbreekt, daarom niet helemaal geschikt voor FM, maar wel leuk voor een stream of om mee te experimenteren.

Na het installeren moet je nog de keymaker downloaden. Die vonden wij hier op internet.

Het schema van OmniaAX ziet er zo uit:

   Door in het programma op de blokjes te klikken kun je de instellingen veranderen. Het is allemaal heel eenvoudig gehouden. Je kunt maar uit een paar verschillende waardes kiezen. Daarom is dit programma zo leuk om mee te spelen.

   Om het experimenteren nog eenvoudiger te maken hebben we drie presets aangemaakt. Na het downloaden verplaatsen naar de OmniaAX-directory onder Program Files en je kunt je in OmniaAX oproepen.