voor het verslag heb je een pdf-reader nodig http://www.adobe.com/nl/products/acrobat/readstep2.html

Voorwoord,

Allereerst gaat er een woord van dank uit naar iedereen die heeft meegewerkt om

deze meetdag en dus ook dit verslag mede mogelijk te maken. Wij hebben een zeer

gezellige dag gehad waarop zeker nog een soort van vervolg komt.

Wij als organisatie denken dat dit verslag met bijbehorende tabellen en rapporten

op een bepaalde manier moet worden geïnterpreteerd en moet worden gelezen.

Veruit het belangrijkste om te vermelden is dat geluid puur een kwestie van smaak is,

Niet iedereen zal dezelfde smaak hebben, dus niet iedereen zal hetzelfde geluid

even mooi vinden.

Een keuze maken enkel aan de hand van de meetrapporten en dit verslag zou dus

niet aan te raden zijn.

Wij raden te allen tijde aan om ook daadwerkelijk eerst te gaan luisteren naar het

geluid van een processor voordat je er een (vaak flink) bedrag aan gaat uitgeven.

Elke processor heeft zijn eigen geluid, dit is ontstaan omdat elke processor is

ontworpen met een bepaalde benadering voor een bepaalde doelgroep.

Helaas is er nog nooit echt een processor ontworpen voor de doelgroep

“piratenzenders” dus als je een “piraat” bent doe je hoe dan ook concessies, je kunt

zelf bepalen hoe groot deze zijn.

Er is voornamelijk beoordeeld op “hoe een processor klinkt”, dit is echter wel

waarover de meeste discussie gevoerd kan worden.

Het klinken van een processor is dus vele malen interessanter dan de technische

geschiktheid ervan. Onder technische geschiktheid verstaan we het totaalbeeld

van degelijkheid van gebruikte materialen zowel hardware als eventuele software,

en of de processor voldoet of kan voldoen aan de door de overheid gestelde eisen

van bijvoorbeeld bandbreedte.

Verder, niet onbelangrijk, een kleine toelichting over het gebruik van degelijk

bronmateriaal.

Kwaliteit begint, zoals alles, bij de basis.

Goed bronmateriaal, staat ten grondslag aan een GOEDE kwaliteit.

Is je bronmateriaal niet ruisvrij en al zwaar gecomprimeerd (mp3/WMA), dan zal de

allerbeste processor je niet hetgeen opleveren waarvoor je hem had gekocht.

Om het beste uit je processing te halen is het heel erg belangrijk dat je zendlijn op,

minimaal, hetzelfde niveau presteert als de processing, je kunt immers nooit meer uit

een processor halen dan als je er had ingestopt.

De muziek van de jaren 60/70 is opgenomen in een laag dynamisch bereik, de song

is vaak zo goed als niet gemastered, hetgeen zal resulteren in een erg vlakke sound

met weinig fel hoog en geen enkel spoor van diep laag. De opname techniek anno

2006 is enorm veranderd. De songs van nu worden digitaal opgenomen, zonder

enige vorm van distorsie, ruis of misverhouding. De allernieuwste digitale processoren

zijn gemaakt voor deze muziek. Dus dat jij je plaat uit 1960 net zo kunt laten klinken

dan 3FM met 2006 muziek is dus uitgesloten. Probeer dit probleem maar niet op te

lossen want het zal nooit lukken. De manier van masteren is tegenwoordig zo

uitgebreid en in nieuwe platen zit standaard al zoveel loudness in dat je compleet

anders moet processen dan bij oudere muziek. Dus een orban 8500 kopen met de

allernieuwste techniek aan boord heeft geen enkele zin als je slechts krakers uit 1960

draait.

Echter kun je ook nooit meer uit een processor halen dan dat waar hij voor bedoeld

was.

Kortom: je zendlijn moet in balans zijn om het beste eruit te halen.

Op deze wijze kun je de gehele zendlijn

(van de plaat op je draaitafel, door de naald, door het element, door de arm, door

het snoer, door de stekker, door het mengpaneel, door de kabels, door de

processing, door de modulatiedraad, door de modulator, door de eindtrap, door de

coax, door de antennes naar de ontvanger) doorlichten en beoordelen of je

tevreden bent met de huidige kwaliteit.

Vaak geven kleine ingrepen zoals het vervangen van de goedkope tulpstekkers en

dito snoer door betere gebalanceerde XLR stekkers met 3 aderig microfoondraad al

een dusdanige verbetering dat men die dure Omnia al minder nodig acht. Waar

dan nog niet eens over gepraat is, is de signaal ruisverhouding die een stuk beter

word. Ook de Elektro Magnetische Compatibiliteit problemen worden een stuk

minder (brom/inslag) bij het gebruik van goede gebalanceerde kabels.

Heb je uiteindelijk toch besloten dat jij toe bent aan bepaalde vormen van

processing, en heb je een budget vastgesteld, en heb je vastgesteld op welk

kwalitatief niveau de rest van je zendlijn (studio apparatuur) ligt, dan kun je aan de

hand van dit verslag een keuze gaan maken over welke processor het best bij je

past en daarna gaan luisteren.

Let wel op dat er een bepaalde grens ligt tussen de prijs / kwaliteitverhouding. Tot op

een bepaalde grens (tussen ca. 600 en 1500 euro) zijn de prestaties van veel

processoren ten opzichte van de prijs vaak stukken beter als veel duurdere

processoren.

Vanaf die grens wordt het namelijk steeds moeilijker om de kwaliteit te verbeteren.

Hiervoor zijn vaak ingewikkelde technieken benodigd welke vaak onder

verschillende patenten schuilen waarvoor je de zogenaamde “hoofdprijs” betaald.

Voor commerciële omroepen bijvoorbeeld, is het interessant om een duurdere

processor aan te schaffen om zo extra op te vallen tussen de rest van het

radiolandschap.

Aan jou is om te beoordelen in hoever je gaat investeren in kwaliteit…

Om het wiel niet twee keer te hoeven uitvinden, verwijzen we graag naar een

publicatie geschreven door de head engineer van Orban t.w. Bob Orban.

In onderstaande link (copy / paste) beschrijft Bob hoe processing het best gebruikt

kan worden in een zendlijn en welk effect verschillende bronnen hebben op

kwaliteit.

http://www.Orban.com/pdf/Maintaining_Audio_Quality_in_the_Broadcast_Facility.p

df

Fm processoren veranderen bepaalde karakteristieken van het originele programma

materiaal om zaken als luidheid, constantheid en absolute programma controle te

verkrijgen en waarborgen.

De kunst van “soundprocessing” is om dit te doen zonder dat de luisteraar de illusie

heeft dat er iets gebeurd is met het geluid.

Processing zal in veel gevallen zaken als dynamiek en detailgehalte van de originele

plaat benadelen. Dit levert enkele voordelen op: de verstaanbaarheid zal op

rumoerige plaatsen, zoals in de auto of op de bouwplaats, groter zijn. Muziek met

zachte passages of stille doorgangen verdwijnt vaak geheel in het gedruis op de

achtergrond terwijl door middel van het toepassen van processing ook de stillere

passages goed hoorbaar zullen zijn, terwijl sommige, onaangenaam harde,

passages juist aangenamer zullen klinken doordat deze gereduceerd worden tot

een zachter niveau.

Een goede processor zal, zoals gezegd, bovenstaand toepassen zonder dat een

mens dit opmerkt en kan goed omgaan met grote verschillen in het aangeboden

bron materiaal.

Inregelen?

Het aanschaffen van processing is slechts een kleine stap tot het “goed klinken” van

jouw muziek op iemands radio. Processing wordt toegepast om de muziek en spraak

op elke radio goed te laten klinken, dus zowel op oma’s wekkerradio als op oom

Hans zijn 50.000 euro kostende, ultra moderne hifi systeem, kan processing ervoor

zorgen dat jouw muziek beter en helderder en luider klinkt als dat van iemand

anders en dat luisteraars blijven luisteren naar jouw radiostation omdat je “zo lekker

klinkt”.

Om een processor en aanverwante zaken goed te laten klinken word niet over één

nacht ijs gegaan.

Het inregelen van soundprocessing kan een tijdrovende klus zijn!

Het is een soort van ontwerpproces waarin 2 zaken duidelijk moeten zijn.

1. welk geluid ambieer je?

2. wat vind je hierin acceptabel?

Multiband processoren zijn vaak erg moeilijk in te regelen door de grote

verscheidenheid aan instelbare parameters. Het inregelen van FM

broadcastprocessoren kun je het best aan experts overlaten. Het probleem is dat

men als eerste de apparatuur al niet heeft om goed te kunnen afluisteren. Hiervoor is

een studio met goede studiomonitoren benodigd. Deze dienen geheel lineair te zijn

in de weergave en geen reflecties te hebben. Het is dus onmogelijk om op een huis

tuin en keuken radio te zeggen; het klinkt wel of niet goed. Ook is het belangrijk om

de juiste meetapparatuur in huis te hebben, bijvoorbeeld een deugdelijke peak en

loudness meter, een spectrum analyzer is helemaal mooi. De details en het

geluidsbeeld van een monitor(zonder loudness) kun je nergens evenaren. Een

processor kun je niet alleen maar in stellen door te luisteren, want je dient ook een

aantal dingen theoretisch in te stellen op het apparaat. Deze theorie is erg

ingewikkeld bij sommige processoren. Ook dien je bij het afregelen te weten waar je

mee bezig bent. Dat wil zeggen je moet eerst weten wat je zou MOETEN horen bij

het instellen van een parameter. Vervolgens moet je eerst kijken of het

theoretisch/op je metering, wel goed gaat. Daarna komt het luisteren pas. In de

meeste processoren worden trucjes/regels of vaste verhoudingen toegepast, als leek

weet je dit niet en kom je dit ook nooit te weten hoe goed je ook je best doet. Voor

je inregeling moet je ook de tijd nemen en diverse muziek draaien. Je kunt

onmogelijk in 1 uurtje de processing inregelen. Het beste is meerdere dagen

luisteren, Wanneer je processoren hebt die echt loudness kunnen maken is het

verstandig om niet langer dan 1 uur af te regelen, daarna horen je oren toch niets

meer. Met andere woorden het is dus geen aanrader om als bouwvakker (lees: leek)

te beginnen aan bijvoorbeeld een DSP-xtra, het heeft geen enkele zin doe geen

moeite je zult er nooit uitkomen, dit zijn dozen voor gevorderde ervaren

geluidstechnici.

De absolute nummer één onder de moeilijk instelbare processoren is ongetwijfeld de

Omnia 6Fm exi op de voet gevolgd door de BW dspxtra, de Omnia FM veris en de

TC Electronics dBmax.

Zonder je goed te verdiepen in een processor en zonder enig inzicht (ervaring) in het

inregelen van processing, is het haast onmogelijk om de juiste basis te vinden

waarop je verder kunt borduren om je eigen, zogenaamde “signature” sound te

krijgen waarvoor je de processor hebt aangeschaft.

Bedenk wel dat dus elke processor zijn eigen geluid heeft en je dit optimaal wilt

benutten.

Aan de andere kant wil je een processor niet iets laten doen waar hij niet goed in is.

Luid klinken met een Behringer zal geen succes zijn, evenals het willen evenaren van

de zogenaamde “Orban bassen” met een Omnia, of het “Omnia hoog” met een

Orban, om maar wat voorbeelden te noemen.

Vaak hebben de fabrikanten van de duurdere processoren grootscheepse

onderzoeken gedaan naar te gebruiken presets. Vanuit deze presets (vaak een AC

of CHR preset) kun je kleinschalig dingen aanpassen om je eigen gewenste geluid te

maken.

Voor het goed inregelen van een processor is veel luisteren een absolute must.

Probeer nooit om in één avond tijdens een sessie van 6 uur achter elkaar je geluid in

te stellen, dingen als luistermoeheid zorgen ervoor dat je details niet meer hoort en

dingen over het hoofd gaat zien.

Zaken als input niveau en output niveau en interne verhouding in de processor staan

garant voor het goed of niet goed functioneren van een processor. We beginnen

dus ook hier weer bij de basis!

De meetrapporten.

Het lezen van de meetrapporten zal voor sommige mensen misschien op het eerste

gezicht wat verwarrend zijn.

Een slecht cijfer betekent namelijk niet per definitie dat het ook daadwerkelijk slecht

is!

Luisterbaarheid:

Geluidsdrukte: een hoog cijfer betekent een hoge druk (power) in het geluid

Definitie: een hoog cijfer betekent een hoge banddefinitie

Loudness: een hoog cijfer betekent een hoge loudness per band

Stabiliteit geluid: een hoog cijfer betekent een hoge stabiliteit per band

Compressie: een hoog cijfer betekent een hoge compressie per band

Kleuring:

Geeft het gehele klankbeeld van de processor weer

Voorbeeld: een hoog cijfer bij clean betekent dat het apparaat erg clean klinkt, de

cijfers bij warm, fris en fel bepalen hoe de verhoudingen van de klank zijn. Heeft een

apparaat overal een hoge score, dan betekent het dat de processor goed in balans

is.

Audio effect:

Geeft de mate aan waarin een processor een effect kan meegeven aan de audio.

Als er bijvoorbeeld bij kil een laag cijfer staat, betekent dit dat het apparaat dus niet

kil klinkt.

Stereo effect:

Word soms beoordeeld met een cijfer en soms met een bewoording. Als er met een

cijfer beoordeeld is, dan is er gelet op de mate waarin een processor het toelaat om

een goed stereobeeld te kunnen maken, als hier een hoog cijfer is genoteerd, dan

betekent het dat de processor een zogenaamde “open structuur” heeft. Is er een

bewoording ingevuld, dan is het vaak de ingebouwde stereo effect processor die

de processor standaard ingebouwd heeft.

Voice:

De mate waarin de processor stemmen en gesprekken weergeeft naast muziek.

Comp. Is de compressie die de processor meegeeft aan de stem

Helder: een hoog cijfer staat voor een heldere stem

Klank: een hoog cijfer geeft weer hoe de stem klinkt op de “radio”

Waarneembare distortie:

De meeste broadcastprocessoren zijn uitgerust met diverse clippers en limiters. Dit

houdt vaak in dat er enige vorm van distortie aanwezig is. Aangezien de ene clipper

anders klinkt als de andere, kan er wat worden gezegd over de kwaliteit hiervan.

Relatieve luidheid:

Er is gemeten op 2 soorten loudness / peak meters.

Rms en peak komen van een RTW meter, en 3D is gemeten met een dorrough

meter. Voor de RTW meter geld: hoe hoger de peak, hoe luider het uitgangssignaal

van de processor, RMS geeft de gemiddelde luidheid weer

Voor de dorrough meter geld: hoe lager de marge, hoe luider het signaal.

Tabellen:

In de tabel waarin een objectieve mening wordt weergegeven over de zaken

Loudness, detailniveau, klankkleur, luisterbaarheid, voice en technische zaken is,

naast de meetrapporten, voornamelijk gekeken naar wat een processor of

processing set echt kan, dus op een juiste manier ingeregeld.

De gemeten loudness is gebaseerd op één preset, dit wil dus nog niet zeggen dat dit

het maximale is wat het apparaat kan halen, echter is dit wel een indicatie!

Uiteraard geld ditzelfde ook voor de andere gegevens welke zijn weergegeven.

Vergeet niet dat de cijfers van detailniveau, klankkleur en luisterbaarheid zijn

behaald met het aantal dB’s loudness welke is weergegeven! Het is dus bijvoorbeeld

veel moeilijker om een 9 te halen m.b.t. detailniveau met een loudness van 6dB i.p.v.

2dB!

Conclusie

Wat is nu voor jou de ideale processor?

Dat is helemaal afhankelijk van een aantal belangrijke factoren.

1. wat is je budget?

2. wat is je muziekformaat?

3. wie zijn je luisteraars?

4. hoe wil je klinken, of zouden je luisteraars willen dat je klinkt?

5. wat is je doel?

6. welke mogelijkheden moet de processing hebben?

7. waaraan moet de processing voldoen?

Als je een duidelijk antwoord hebt op deze vragen, dan kun je gericht gaan zoeken

naar de voor jouw beste processing. Uit de test blijkt dat technisch gezien meerdere

apparaten geschikt zijn, echter hebben alle processoren een eigen “karakter” elke

processor kleurt net wat anders of legt nadruk op andere facetten.

De processor met de beste prijs / kwaliteit verhouding is de processor die voor zijn

geld de meeste mogelijkheden biedt met een hoge technische geschiktheid en zo

weinig mogelijk concessies doet aan het geluid. Uiteraard ligt die grens voor

iedereen hoger of lager, afhankelijk van de antwoorden die je jezelf hebt gegeven

op bovenstaande vragen en uiteraard zal een veel duurdere processor een relatief

hogere kwaliteit kunnen leveren als een relatief goedkopere processor, maar of die

extra investering afweegt tegen wat aan kwaliteit word gewonnen is voor iedereen

verschillend!