Meetdag soundprocessing 14 mei ’06
Lokatie Uelsen
Duitsland
Aanwezige apparatuur:
Als zijnde een set of stand alone processor
1: PC met het softwarematige processing MBL4
2: PC met het softwarematige processing soundsolution
3: Behringer composer, ultrafex, ultramizer, edison
4: TC electronics tripple C, Aphex aural exciter 204
5: AEV mirage FM
6: solidyne 462 orion
7: omnia 3FM Turbo met MS stereomaxx
8: orban 8100
9: orban 2200
10: Omnia FM, Aphex compellor 320A, Orban 222A, DBX quantum
11: Orban 8200
12: symetrix leveler 422, behringer ultramizer, ultrabass, composer
afluisterapparatuur:
D&R airmate broadcast mengpaneel
Revox 260B tuner(voor het afluisteren)
KRK rp8 aktieve studio monitoren
Technics CD speler
Referentie tuner op de analyser: technics ST GT 550
Reloop RP4000mk3 draaitafels met ortofon concorde pro broadcast E naalden
Meetapparatuur:
Pinquin audio meter om de verhoudingen op te bekijken
HP analyser voor het stokkemasker
Meetzender:
Siel/esse 50W met een bird dummyload
AEV starlight 2 32x sampled stereoencoder(15kHz filter en clipper stonden uit voor een realistische meting, preamphase stond aan op 50us)
Woord vooraf,
De bedoeling van de dag was aanvankelijk om verschillende soundprocessing te testen of deze zouden voldoen aan het welbekende stokkemasker, en hoe “luid” deze processor dan wel niet vervolgens in het stokkemasker kon moduleren.
Het was niet de bedoeling om de beste processor aan te wijzen. Dat is ook bijna onmogelijk aangezien dit afhankelijk is van persoonlijke smaak en uiteraard van de instellingen van het apparaat zelf (met andere instellingen zouden sommige apparaten heel anders kunnen klinken).
Men kan wel een indicatie geven over hoe goed het apparaat technisch is, dus of deze binnen het stokkemasker valt zonder al teveel overshoots, hoe luid het apparaat binnen dat stokkemasker kan, en hoe zo’n apparaat nu eigenlijk klinkt.
Aangezien de apparaten veelal van een ander fabrikaat waren, kan ook wat worden gezegd van het soort geluid het in de basis heeft meegekregen, het zogenaamde karakter van het apparaat.
Verder een objectieve mening over “wat is nu een mooie sound”.
Een mooi geluid is voor iedereen verschillend. De één houd meer van hoge tonen, de ander houd meer van lage tonen. Stel jezelf , voordat je een processor aan gaat schaffen, eerst de vraag “hoe wil ik gaan klinken” wil ik super luid, en maken details in de muziek me niet zoveel uit? of wil ik gedetailleerde muziek kunnen horen en maakt het me niet uit hoe luid ik moduleer?
De betere
processoren onderscheiden zich door de bovenstaande factoren te combineren! Hoe
luider je wilt klinken zonder al teveel afbreuk te doen aan de details en
algemene luisterbaarheid, hoe duurder vaak de processor is!
let op: luidheid is wat anders als hard insturen! Luidheid is kort gezegd: hoe
luid je klinkt terwijl je instuurt tot “0” dB.
Het format voor velen onder ons is de piratenmuziek.
Piratenmuziek kenmerkt zich door de diepe en lange baslijnen, het hoog van tikkende hihats, en een vaak heldere maar toch rustige stempartij (ook wel presence genoemd). Het is een rustig format ofwel genre muziek, dat ook heel erg rustig kan worden gebracht. De zangeres zonder naam met “punchie” bassen en een aggresief hoog luistert nu eenmaal niet zo fijn.
Wat je wilt met dit genre muziek is het zo natuurlijk mogelijk laten klinken, maar WEL wil je dat je (bijna) net zo luid klinkt als de overige radiozenders op de 3 meter band.
We onderscheiden een aantal soorten frequentiebanden waarin het geluid verdelen: het sub laag en laag, dit geeft de warmte en druk aan het geluid mee.
Het mid: hierin zit bijvoorbeeld de volheid en de warmte van een stem
Presence: hierin zit bijvoorbeeld de stem of een gitaar
Het hoog: hihats en details.
Met bovenstaand in ons achterhoofd, en met een objectieve blik, zijn wij in Uelsen een dagje gaan luisteren naar verschillende processoren. De dag begon wat chaotisch, uiteraard logisch, niemand wist nog over hoe en wat er nu precies ging gebeuren, maar uiteindelijk ging het z’n gangetje en stond men soms met verbijstering en soms onder grote indruk te luisteren naar het geluid dat uit de diverse processoren kwam, welke hieronder staan beschreven.
Men beoordeelde op 5 vlakken:
De luidheid: dit houdt in hoe hard het apparaat klinkt zonder de 0 dB grens te overschreiden en mits van toepassing, zonder buiten het stokkemasker te komen.
Luisterbaarheid: vervormt het apparaat? Gaat het over de nek bij bepaalde platen? Blijft het geluid staan? Is het een druk geluid? Of juist heel rustig? Word ik moe van het geluid als ik er langer naar luister?
Bandbreedte: voldoet het apparaat aan het stokkemasker?
Verschil per plaat: kun je het verschil horen tussen cd’s en vinyl? Levelt het apparaat de geluidsniveauverschillen goed uit?
Klank: hoe klinkt het apparaat? Kil en clean? Of juist warm? Of helder?
Verder was er nog ruimte voor opmerkingen en kon er een conclusie worden vermeld.
Meting 1:
PC met mbl4 softwarematige processing:
Luidheid: niet tot weinig luid, voegt niets toe!
Luisterbaarheid: wollig in het laag, te schel in het hoog, het mid gaat voortdurend over de nek.
Bandbreedte: ver buiten het stokkemasker, voldoet niet!
Klank: niet voldoende! Verhouding totaal uit elkaar gerukt!
Opmerkingen:
veel pompende geluiden, het hoog blijft niet open, heeft geluid heeft totaal geen definitie.
Conclusie:
Software voldoet totaal niet!
Meting 2:
PC met soundsolution:
Luidheid: redelijk, nog niet echt competatief met het overige aanbod van radiozenders op de 3 meter, maar t.o.v. mbl4 is het een flinke vooruitgang!
Luisterbaarheid: het geluid is vrij druk te noemen. Maar ondanks dat verveeld het niet echt.
Bandbreedte: voldoet niet aan het stokkemasker
Verschil per plaat: je kunt heel erg goed horen of de bron goed of slecht is, het geluid wordt slecht geleveld en het gebrek of teveel aan hoge of lage tonen in sommige platen word niet gecompenseerd.
Klank: de algemene indruk is dat soundsolution een redelijk goede indruk maakt qua klank. Het is een vrij vlak geluid met weinig definitie.
Opmerkingen: soundsolution heeft last van een soort “plop” je merkt duidelijk dat vooral in het hoog er redelijk was mis gaat. De AGC van de software is nogal vaag en niet direct genoeg. Verder is het programma voor live presentatie niet geschikt vanwege de lange delaytijd van een dikke seconde. Je hoeft haast geen echo bak meer te kopen!
Conclusie:
Soundsolution is een redelijk goed softwarepakket met een redelijke sound. Voor degene die niet teveel eisen stelt en platen heeft zonder teveel kwaliteitsverschil zou het het overwegen waard kunnen zijn om dit eens te gaan proberen.
Meting 3:
Behringer edison, behringer ultramizer, behringer ultrafex, behringer composer 2100
Luidheid: geen sprake van luidheid
Luisterbaarheid: op zich maakt dit setje niet echt een drukke indruk. Je hoort echter heel erg duidelijk dat het regelmatig over de nek gaat bij hoge en lage tonen. De ultramizer is hierbij de grote boosdoener, deze moet vooral zeer rustig worden ingesteld!
Bandbreedte: voldoet totaal niet aan het stokkemasker!
Verschil per plaat: je hoort heel erg goed dat de verhoudingen van dit setje verkeerd staan, na de meeting is dit anders afgeregeld en toen was er al iets meer eer aan te behalen. Voor dit setje geld in iets mindere mate voor wat ook voor soundsolution geld: het vangt te weinig volumeniveau en kwaliteitsverschil op!
Klank: de klank van dit setje is op zich niet verkeerd. De bassen blijven bij niet al te moeilijk procesbare platen staan, zelfde als het hoog, uiteraard geld hier dat het setje niet op standje “astma” moet worden afgeregeld, want dan gaat wel degelijk alles over de nek! Ik zou de klank willen betitelen als veel bass en veel hoog…
Opmerkingen:
Je hoort de apparaten soms flink pompen bij de platen met hogere volumes, dit verschil wordt ook niet opgevangen, maar de level blijft dan weer wel staan.
Het laag wordt soms flink weggetrokken en het hoog kan soms flink schel klinken.
Conclusie:
Totaal niet geschikt voor broadcast doeleinden! Heeft teveel de neiging tot vervormen en levelt te weinig uit!
Test 4:
TC electronics tripple C met een aphex big bottum 204
Luidheid: beter als het voorgaande behringer setje en alle software!
Luisterbaarheid: luistert lekker weg, er zit een mooi rustig laag in dat niet vermoeiend is, en het hoog wordt ook flink afgekapt door de tripple C, in het begin mis je dit hoog ten opzichte van andere apparaten, maar het maakt geen drukke of aggresieve indruk!
Bandbreedte: voldoet niet aan het stokkemasker, maar heeft wel degelijk dezelfde curve, dus met een beetje clipper in de stereo moet het erin te krijgen zijn!
Verschil per plaat: duidelijk beter als voorgaande tests, maar dit kan nog stukken beter! Vooral in het verschil in geluidsniveau tussen verschillende platen kun je nog echt horen of er bijvoorbeeld van cd of van vinyl wordt gedraaid!
Klank: de klank kan als enigszins “vet” worden betiteld! Dit komt voornamelijk door de big bottum die voor de tripple C staat! De druk die erachter zit is voor deze set meer als voldoende!
Opmerkingen:
Het geluid is vergeleken met andere radiostations nog niet vol genoeg, en het setje heeft nogal flink wat overshoots, de limiter sectie van de tripple C kan het spul niet geheel in de hand houden, dus af en toe kijken op je cassetedeck of de uitsturing niet te gek gaat is geen overbodige luxe!
Conclusie:
Dit setje was beter als alle voorgaande! Voor de low budget piraat een prima set!
De tripple C klinkt trouwens in combinatie met en ultrafex ook prima!
Meting 5:
AEV mirage FM mk3
Luidheid: voldoende luid! Lekker dens!
Luisterbaarheid: een mooi rustig geluid zonder al teveel poespas! Het apparaat klinkt erg clean en niet vermoeiend. De hoge en lage tonen zijn mooi vlak en het apparaat gaat zelden over de nek.
Bandbreedte: de eerste processor die redelijk voldoet aan het stokkemasker!
Verschil per plaat: redelijk tot goed! De AEV levelt de verschillen redelijk tot goed uit en compenseert flink wat kwaliteitsverlies bij sommige platen!
Klank: het apparaat klinkt erg clean, dus geen vette bassen of fris en helder hoog, maar wat veel belangrijker is, het geluid blijft onder alle omstandigheden prima staan! De bas, mid, presence en hoog banden zijn continu prima waar te nemen!
Opmerkingen:
Dit geluid uit de AEV is mooi rustig om aan te horen!
Conclusie:
Een prima low budget processor! Gaat amper de mist is en zit technisch goed in elkaar.
Meting 6:
Solidyne 462 orion
Luidheid: goed! Apparaat gaat flink luid! Vooral in het mid en hoog!
Luisterbaarheid: redelijk, het geheel maakt een aggresieve indruk. Erg fijn voor rock muziek!
Bandbreedte: voldoet niet aan het stokkemasker, maar zou dit wel moeten kunnen.
Verschil per plaat: goed! Het eerste apparaat dat alle verschillen prima levelt!
Klank: het geluid blijft in alle opzichten staan. De klankkleur is voornamelijk gericht op het hoog en presence, en maakt daardoor een wat felle en aggresievere indruk. Op den duur kan het erg vermoeiend zijn om naar te luisteren.
Opmerkingen: de solidyne levelt het geluid zeer goed, er is sprake van een continue loudness op alle frequentiebanden.
Eindconclusie:
De solidyne 462 is een prima broadcast processor, maar mist, zoals zal blijken, net de aansluiting met de top processoren.
Meting 7:
Omnia 3FM turbo met een modulation sciences stereomaxx V1.2
Luidheid: voldoende luid! Kan ERG luid!
Luisterbaarheid: een lekkere warme sound met diepe bassen en heldere hoge tonen. Totaal niet vermoeiend en erg plezierig om naar te luisteren.
Bandbreedte: voldoet aan het stokkemasker!
Verschil per plaat: geen verschillen waarneembaar tussen de diverse muziekbronnen! Uitstekend!
Klank: de klank is warm en rustig, het laag is wat wollig soms(omnia sound), het mid en hoog heel erg helder en natuurgetrouw! Het geheel geeft een mooie open sound, heel erg fris!
Opmerkingen:
De omnia vangt alles prima op! Het mengpaneel kan gerust tot het uiterste worden losgegooid, het deert totaal niet! De AGC van de omnia voldoet uitstekend, hoewel het hoog soms wat te gek gaat, maar dit kan ook te maken hebben met de instellingen.
Eindconclusie:
Één van de betere soundproccesoren op de markt! Voor degene die van een mooi en natuurgetrouw geluid houden is dit een absolute aanrader… kost wat, maar daar heb je ook wel wat voor!
Meting 8:
Orban 8100
Luidheid: ruim voldoende aanwezig, vooral in het mid en presence gedeelte!
Bandbreedte: voldoet keurig aan het stokkemasker!
Luisterbaarheid: het geheel is prettig om aan te horen, niet te druk met nog genoeg details! De orban geeft een gigantische gain mee in de presence band en in het hoog!
Verschil per plaat:
Dit is bij deze orban wel hoorbaar, de leveler op de orban is niet geheel in staat om alle verschillen goed op te vangen.
Klank: klinkt als een klok! Gigantische heldere stemmen (presence) en een flinke dosis laag en sublaag maken het geluid! Deze analoge machine heeft een echte piratensound!
Opmerkingen: alles blijft keurig binnen de lijnen zonder al teveel vervorming. Hij vangt de hoge pieken soms niet goed genoeg op.
Eindconclusie:
Dit is een echte piratenprocessor! Lekker simpel en voor niet al teveel geld een goed strak geluid keurig binnen de lijnen!
Meting 9:
Orban 2200
Luidheid: luid!
Luisterbaarheid: het apparaat geeft een fel geluid mee, strak hoog, strak laag en een juiste verhouding in het midden. Het geluid is niet te druk, maar soms flink fel!
Bandbreedte: keihard modulerend binnen het stokkemasker! Technisch 100% in orde!
Verschil per plaat:
Wel waarneembaar, zei het minimaal!
Klank: het apparaat klinkt niet echt warm, vooral niet na het horen van de orban 8100. hij is echter wel flink fel, in de presence en in het hoog! Mooie heldere open sound!
Opmerkingen:
Technisch de betere machine, echter heeft ie niet echt het “piratengeluid” waar men vaak over spreekt. Het apparaat vangt bijna alles op in de eq. Curve, de verhouding zijn uitstekend technisch gezien!
Eindconclusie:
Goed apparaat, 100% betrouwbaar binnen het stokkemasker en technisch gezien de betere machine.
Meeting 10:
Orban 222A, Aphex compellor 320A, DBX quantum, Omnia FM
Luidheid: hoge luidheid, in het mid is het wat rustiger.
Luisterbaarheid: een druk geluid maar niet vermoeiend. Veel details! Het geluid is erg vrij en open en natuurgetrouw, prima stereobeeld!
Bandbreedte: voldoet aan het stokkemasker!
Verschil per plaat: niet waarneembaar! Deze set levelt het best van allemaal!
Klank: extra goed met piratenmuziek, erg transparant en ruimtelijk. Het laag zou wat harder en strakker kunnen, hij kan soms wat wollig overkomen in het laag, maar dit is niet hinderlijk bij piratenmuziek(typisch omnia kwaaltje).
Opmerkingen:
Mooi vol geluid, erg gevoelige clippers dus kan snel over de nek gaan
Het sublaag stond wat te laag.
Eindconclusie:
DE extreme piraten sound!
Meeting 11:
Orban 8200
Luidheid: kan super luid! Vervormt niet zo snel!
Luisterbaarheid: prima luisterbaarheid, alle banden zijn goed gedefinieerd, door de wat agressievere manier van processen van de Orban processoren kan het hoog soms iets te fel zijn.
Bandbreedte: strak in het stokkemasker!
Verschil per plaat:
Wel waarneembaar, zij het met mate! De digitale orbans hebben een lichte voorkeur voor het draaien van CD’s met vinyl bleef de sound trouwens wel prima staan!
Klank: geen extreme piraten sound, maar wel strak laag! Het apparaat klinkt erg “eerlijk” en dat spreekt erg veel mensen aan! (instellingafhankelijk uiteraard).
Opmerkingen:
Veel strak sub laag en goede band definitie!
Eindconclusie:
De Orban 8200 behoort tot de top van de processoren, het is een goed apparaat dat erg luid kan zonder snel te vervormen. Hij heeft in deze opstelling echter (nog) niet de extreme piraten sound met dikke bassen en een open hoog, maar daar is hij wel toe in staat!
Meeting 12:
Symetrix 422 leveler, behringer ultramizer, behringer ultrabass, behringer composer
Luidheid: lichte stijging van de luidheid, dit is voornamelijk te danken aan de 422 leveler!
Luisterbaarheid: de frequentiebanden waren iets beter te onderscheiden als bij het andere behringersetje, het geheel maakt over het algemeen een drukke indruk, maar klinkt zeker beter als “kaal uit het mengpaneel”.
Bandbreedte: voldoet niet aan het stokkemasker, benadert na goede inregeling wel de vorm van het masker.
Verschil per plaat: door toedoen van de symetrix 422 leveler werd het verschil een stuk beter opgevangen als bij de andere behringer set! Echter was het nog wel goed hoorbaar
Klank: de klank van dit setje bestempelt zich als vlak. De bassen zijn flink afgevlakt, het hoog is flink afgevlakt, dit komt vooral door die leveler! Het geheel wil nog weleens flink over de nek gaan als het te gek gaat met de uitsturing van je mengpaneel.
Opmerkingen:
Typische behringer sound, maar door toedoen van de symetrix leveler blijft het geluid al een stuk beter staan!
Conclusie:
Minder geschikt voor broadcasting, maar desondanks toch een redelijk geluid te verkrijgen.
Algehele eindconclusie,
Mijns inziens was de testdag een geslaagde dag en absoluut voor herhaling vatbaar! Dit is een eerste stap voor de piraten om snel en makkelijk inzicht te geven waarom soundprocessing nodig is, en wat er zoal te koop is. De vraag die overblijft, is eigenlijk heel simpel, want de vraag of processing nut heeft en nodig is, is vandaag voorgoed uit de wereld geholpen! De enige vraag die je je kunt stellen is welke processing past het beste bij mij (en dus ook bij mijn budget).
Met soundprocessing op de juiste manier zijn er zeel veel voordelen te behalen!
De echte broadcast processoren (de AEV, de Solidyne, de omnia’s en de orban’s) waren stuk voor stuk prima binnen het stokkemasker te krijgen en klonken overduidelijk stukken helderder en luider als de apparaten die niet direct voor broadcast waren bedoeld. Stereo encoders met de zogenaamde clippers en filters voegen voor deze laatste groep low budget apparaten een kleine meerwaarde toe, maar verwacht niet dat het probleem dan direct is opgelost! Je blijft zware overshoots houden en de clipper op de stereo encoder gaat voortdurend over de nek omdat ie de grote pieken niet aankan.
Wat erg opviel was het verschil in karakter tussen de verschillende apparaten.
De omnia’s waren duidelijk meer gericht op een natuurlijke verwerking van het geluid, bij zowel de FM (vierbander) als de 3FM turbo (3 bander) viel het op dat het hoog zeer fris en sprankelend was en dat er een zeer natuurgetrouw open geluid door de speakers kwam met een voortreffelijk stereobeeld! Het laag van de omnia’s was eerder breed en diep als strak en hard zoals bij de Orbans het geval was.
De orban’s waren duidelijker aanwezig in de presence-band en zijn duidelijk meer gebouwd om het geluid koste wat kost LUIDER te maken. De bassen waren knalhard en zeer “punchie” zoals ze dat weleens met een mooi woord noemen. Technisch gezien zijn de orbans absoluut de betere apparaten. Alle orban’s hadden in principe dezelfde opbouw qua geluid. De 8200 had een wat betere definitie, de 2200 was wat helderder(vooral in het spraak gedeelte) en de 8100 klonk wat natuurgetrouwer en vetter. de 8100 verraste iedereen het meest met zijn prima geluid!
De solidyne is een compromis. Het apparaat wil graag klinken als een orban, maar heeft hiervoor net te weinig in huis, waardoor ie zichzelf degradeert tot de sub top. Maar desalniettemin is ook de solidyne een voortreffelijke broadcastprocessor die je kan helpen om luid en strak te klinken, voor heel wat minder euro’s als de orban en omnia! Je moet de solidyne duidelijk plaatsen tussen de AEV en de omnia en orban.
De AEV past in het rijtje van de aphex airchain, de behringer mdx8000 combinator. Maar de AEV is echter WEL een echte broadcastprocessor! Hij houd alles keurig binnen de lijnen, blijft continu strak klinken en gaat amper over de nek. Hiermee blijft het in de klasse tot ca. 800 euro één van de betere apparaten die een stuk boven bovengenoemde combinator en aphex airchain staat!
De Behringers deden vandaag ook mee, duidelijk is dat je hier te maken hebt met low budget apparatuur. Maar na het inregelen van twee behringer setjes, de eerste bestaande uit een edison, ultrafex, composer en ultramizer en de tweede bestaande uit de ultramizer, de composer en de ultrabass maar dan met een symetrix 422 leveler ervoor bleek dat, hoewel het stokkemasker nooit haalbaar zal zijn met deze apparaten, je wel de vormen van het stokkemasker kunt benaderen op de analyser.
Uiteraard klinken de behringer helemaal anders als de echte grote jongens, maar dat wil uiteraard niet zeggen dat het ook daadwerkelijk slecht klinkt. Je kunt het probleem van “te hard insturen” prima oplossen met zo’n behringer setje, en je kunt een beetje winst halen op het gebied van bass en hoog, maar verwacht er verder niet al teveel van.
De softwarematige processing is zeer zeker in opkomst, en zal, als men serieus wil worden genomen, nog flink moeten worden doorontwikkeld. Het mbl4 pakket viel zwaar tegen, duidelijk de grote verliezer van de dag. Soundsolution daarentegen klonk al een heel stuk beter! Je moet soundsolution vergelijken met een goed afgeregeld behringer setje of misschien nog wel een tikje beter! Het is met soundsolution zelfs mogelijk om binnen het stokkemasker te komen, maar dan worden er te grote concessie gedaan aan de kwaliteit van het geluid.
Helaas heeft soundsolution teveel nadelen om als permanente processing te gebruiken. De volgende keer zien we graag meerdere software matige processing verschijnen (mits goed ingesteld).
Bij de volgende meeting (die er zeker gaat komen) zullen we nog meer en andere apparaten gaan doormeten, en daarbij ook de stereo encoders en de daarbij behorende signalen, maar nog belangrijker: de sturingen van de zenders op zich!
Deze dag is denk ik al met al zeer leerzaam geweest. Door te meten zijn we dingen tegengekomen waarvan wij denken dat ze misschien nog weleens wat meer aandacht zouden mogen verdienen. Ik denk dan voornamelijk aan de sturingen van de gebruikte zenders, verschillende levels van rds en mpx signalen, het afstemmen van de apparatuur op de sturing en de verhoudingen van de frequentiebanden.
Graag wil ik de familie Oonk bedanken voor de gastvrijheid in der “heimat” en wil ik Fred bedanken voor het beschikbaar stellen van de analyser en audiometer!
Graag bedank ik de volgende mensen voor de medewerking:
combinatie Jong en ontspoord Saasveld, Extreem probleem saasveld, Club maximaal Fleringen (CMF), het THD team(kevin de omnia freak) en dirk uit de achterhoek, de combinatie Bookel, de club kamasutra (Iceman), de klompenboer, Wilco en Richard) en station kegelclub uit mariaparochie (tampert en poetje).